Wolność akademicka.

Niektóre części ogrodu są bardziej niż inne kamieniste, lub zarośnięte skłębionymi łodygami, odroślami i pnączami. Wydaje się, że kiełkującym roślinom brakuje wolnej przestrzeni. Inne dostosowują swój kształt do narzuconego cudzego wzoru, okupując to wieloma utraconymi liśćmi. Jeśli pragnę rozwinąć swoje możliwości poznawcze, tak by zyskać pewność dotarcia do prawdy, muszę poszukać miejsca wolnego od cudzej presji.

Odkładam na obrośnięty bluszczem kamień czytaną Magna Charta Universitatum, by rozplątać zagmatwany gąszcz łodyżek. Niezależnie od tego, jak jest zorganizowane życie społeczności dookoła tych, którzy chcą rozwijać własne poszukiwanie prawdy, powinni oni mieć taką autonomiczną możliwość. Rektorzy Uniwersytetów Europejskich, zgromadzeni w Bolonii z okazji 900-lecia najstarszego Uniwersytetu w Europie dostrzegli potrzebę wolności prowadzonych badań i kształcenia. Muszą one być – pod względem motywów ich realizacji oraz przekazywanych treści – wolne od wszelkich wpływów politycznych i uwarunkowań ekonomicznych.

Wzrastamy w wybranej dobrowolnie szkole intelektualnej godząc się na rozumienie rzeczywistości w sieci pojęć i praw naszych mistrzów. Oby byli warci oddanej im części naszej wolności poznawczej! Widzę, że wiele skiełkowanych nasion zaschło.

Jaki stopień twardej dyscypliny w dopasowywaniu się do wzorca jest konieczny by dotrzeć do prawdy? Ile czasu i energii można poświęcić na próby przeinterpretowania świata, tak by był zgodny z najmodniejszymi dogmatami?

Swoboda akademicka to drugi etap wolności poznawczej. Pierwszy osiągamy w nas samych, uwalniając się do asekuracyjnego naśladownictwa i od podatności na wszelkie manipulacje wydawców preferujących wybrane tematy, modne sposoby badań oraz od własnych potrzeb bycia popularnym, cytowanym, punktowanym. Ani potrzeba przynależności, ani sukcesu w karierze nie daje gwarancji przybliżenia się do prawdy. Wstaję, otrzepując dłonie; wreszcie słońce może swobodnie dotrzeć do kiełków.

dr Anita Barwicka