Weryfikacja a realizm wewnętrzny Putnama

W codziennym pośpiechu nawet pojedyncze sprawdzenie czy coś, co przyjmuję za prawdę jest nią faktycznie, wydaje się wystarczać. Taką niedbałość później nazywam nieostrożnością, gdy trzeba uporać się z konsekwencjami wzięcia podłości, fałszu, złych intencji za miłość, prawdę czy dobro. Życie szczęśliwe wymaga staranniejszego sprawdzania niż kilka pośpiesznych weryfikacji lub (co częstsze) zignorowania pojedynczej udanej falsyfikacji. Hilary Putnam, filozof analityczny, wśród wielu zmienianych twierdzeń powiedział też, że prawdę da się zdefiniować wyłącznie w terminach epistemicznych.

Jak w poprzednie, zimne dni rozsypuję różnorodne ziarna w tym samym miejscu ogrodu, by ptaki raz odkrywszy, gdzie ono jest, mogły po kolejnej weryfikacji mojej opieki; przetrwać. Rozrośnięte krzaki berberysów i dzikich róż dają im schronienie, a inne jak ligustr, świdośliwa, ognik czy rokitnik dodatkowo zapewniają pożywienie.

– To wszystko – zataczam krąg ręką – gatunki rodzime, bo ich owoce długo utrzymują się na gałęziach.

– Szukałem prawdy w różnych systemach, postawach. Kłóciłem się z Kartezjuszem – Putnam uśmiecha się – Ale i siła wydarzeń zmieniała twoje rozumienie prawdy. Wojna wietnamska sprawiła, że apolityczność przestała być dla ciebie prawdą. Stały się nią protesty… Także przeciw niszczeniu pól ryżowych.

– Tak; prawda jest zależna od świata.

– Wahałeś się pomiędzy realizmem metafizycznym a antyrealizmem… Ale wtedy krytykowano cię z obu stron!

– Nie szkodzi to samemu szukaniu – śmieje się  – Prawdę mówią relatywiści pojęciowi, że zależnie od teorii, którą przyjmujemy, słowa „istnieje”, czy „jest prawdziwy” mają różne, wewnętrzne dla teorii sensy. Stan świata określa prawdę, ale to wcale nie znaczy, że staje się ona dowolna. W każdej teorii, którą przyjmiesz możliwy jest prawdziwy obraz świata.

– Czyli rzeczy są tak samo realne w różnych opisach? Chyba jesteś już blisko anarchizmu pojęciowego…

– Sądzę, że nie ma jednego, wyróżnionego, zawsze prawdziwego opisu świata. Rzeczy są też tak samo nierealne i jednakowo realne na gruncie opisu, którego są częścią.