Dekalog rozumu Grzegorczyka.

Pod baldachimem biało kwitnących wiśni zastanawiam się czy zawsze racjonalność oznacza odpowiedzialność. Bycie racjonalnym to być może działanie zgodne z jakimś przyjętym aktualnie paradygmatem. Ale te przecież się zmieniają! To, co obecnie przyjmujemy za racjonalne nie było za takie uważane w innych epokach, w innej kulturze. I być może nie będzie ani racjonalnym, ani powszechnym w przyszłości. Nie jestem przekonana by racjonalizm miał charakter uniwersalny… A normy etyczne? Jeśli etyka to rozumowe dochodzenie do źródeł zakazów i nakazów moralnych, intersubiektywne uzasadnianie norm etycznych, to jej związek z racjonalnością byłby do obronienia. Odpowiedzialnością byłoby podporządkowanie swojej aktywności jej ustaleniom. W sferze wykonania musiałaby się łączyć z odwagą. Także odwagą podporządkowania swojego dotychczasowego subiektywnego widzenia wartości, nowemu – uznanemu za racjonalny.
Profesor Andrzej Grzegorczyk uważa, że normy etyczne mają charakter uniwersalny, bo można je wywieść z ogólnych założeń, a dalej zastosować w odniesieniu do całej ludzkości.

Tłumaczy mi:
– Normy ustalone są przez Boga, można też wywieść je z czystego rozumu – w żadnym z tych przypadków nie potrzebują one potwierdzenia eksperymentalnego. Zaś ogląd moralny danego działania winien zasadzać się na ocenie motywu, nie zaś na waloryzacji efektów końcowych podjętych starań.

Jego myśli również krążą wokół wartości odwagi i odpowiedzialności. Pamięta, jak wiele prac budziło protesty cenzury, obawy redakcji. Czas jego życia wyczulił go na cenność odwagi nonkonformizmu, nieulegania modom, odwagi myślenia i publikowania własnego zdania w merytorycznych dyskusjach. Odwaga musi łączyć się z odpowiedzialnością za swoje słowa i czyny. Mostem wiążącym te dwie wartości jest szacunek dla człowieka.

Wyliczam dekalog profesora:
I. Nie będziesz klaskał.
II. Nie będziesz gwizdał.
III. Słuchaj treści, a nie tonu wypowiedzi.
IV. Walcz z argumentem, a nie z człowiekiem.
V. Nie kadź drugiemu ani sobie samemu.
VI. Nie dowierzaj drugiemu ani sobie samemu.
VII. Szukaj tego, co istotne.
VIII. Staraj się zbudować coś lepszego, a nie szukać kozłów ofiarnych.
IX. Nie uogólniaj zbyt pochopnie.
X. Nie używaj przysłów, są zwykle głupotą narodów.