Odwaga patrzenia

Thomas Kuhn zauważył, że to, co człowiek widzi, zależy zarówno od tego, na co patrzy, jak i od tego, co nauczył się dostrzegać w swym dotychczasowym doświadczeniu wizualnym i pojęciowym.

Tak, jak oko doświadczonego przyrodnika pozwoli mu zobaczyć procesy, ich skutki czy rzeczy, które stworzą nowe środowisko, tak i uwaga socjologa pozwala mu dostrzec cechy pokolenia, kultury, cywilizacji, które dla ludzi bez wyostrzonej uwagi są niewidoczne. I tak też spojrzenie poety, filozofa odsłonić nam może to, co jest celem i sensem.

Zdolność percepcji, która jest podstawą dla późniejszych decyzji naszej woli zwiększa się z upływem naszego życia, ilością doświadczeń, wiedzy i jest zawsze pierwszym źródłem naszych działań.

Widzimy, czym jest prawda, dobro, piękno, jak powinny wyglądać miłość i zaufanie dzięki także temu, co widzieli inni przed nami. Sięgamy do skarbca wiedzy wielkich humanistów i zaczynamy dostrzegać prawidłowości, które odkryli oni. Szukamy skutecznych rozwiązań w naszym życiu dopiero, gdy zebraliśmy się na odwagę zobaczenia problemu. Odwaga patrzenia to też zgoda by inni pokazali nam to, czego dotąd nie chcieliśmy dostrzegać i to zgoda na to, że nie będzie już powrotu do naszej poprzedniej pozornie bezpiecznej ślepoty.

Kuhn ma rację w ocenie naszych codziennych percepcji, jednak gdy przychodzi nam podejmować decyzje zmieniające koleje naszej egzystencji samo dotychczasowe doświadczenie wizualne i pojęciowe nie wystarcza. Potrzebujemy odwagi przekroczenia granic naszej dotychczasowej percepcji. Przyjaźń, miłość, godność to fenomeny tak  złożone, że człowiek nie jest w stanie zrozumieć ich w całości. Wyodrębnia więc pewne cechy danego zjawiska, którym czuje że gotów jest sprostać i podejmuje decyzje w oparciu o swój bezpieczny i fragmentaryczny zestaw danych. I tak czasem trwamy latami, bojąc się głębiej odetchnąć, szczerzej roześmiać się, zapragnąć. I ten brak odwagi zobaczenia pełnego zestawu danych czyni nasze życie ubogim, niepełnym zestawem odłamków Prawdy.