Oświeceniowy salon. Część 4.

Baron Holbach hojnie prowadził swój bogaty „dom otwarty” od ok. 1750 do ok. 1780 r. i mimo iż był on zamknięty dla kobiet, dało się odczuć, w przygotowaniach spotkań, troskliwą rękę jego pierwszej żony (1728–1754) i dbałość o tak wielu gości, którą przejawiła także druga żona. Nagła utrata tej pierwszej miłości: Basile-Geneviève d’Aine uderzyła go ciężarem rozpaczy i bezsilności, więc kryjąc się na prowincji ze swym bólem baron mierzył się z wystarczalnością religijnych pocieszeń. W napisanym 16 lat później Systemie Natury łatwo dostrzec pod taflą logicznych rozumowań tą głębinę mrocznych doświadczeń.

— Kim więc jest bóg?

— Czy to on zsyła cierpienie?

— Czyż z tego, że tak bardzo pragniemy istnienia naszej nieśmiertelnej duszy także po śmierci ciała, wynika logicznie że to pragnienie ma być spełnione?

Goście w salonie zadają sobie inne pytanie: — Na ile pomogła filozofia, a na ile dobroć Charlotty, by żyć dalej? Baron otrzymał specjalną dyspensę od papieża, aby poślubić siostrę zmarłej żony, Charlotte-Suzanne d’Aine (1733–1814).

Na pytanie: — Czym jest bóg? Hegel odpowie, że to duch jest absolutem i jest on całością rzeczywistości. I ten Absolut to Bóg i jest on Duchem, jako „ideą absolutną”, „pojęciem absolutnym”, „myślą myślącą siebie”, czyli „samomyślącą myślą”. Jest duchem; samorozświetlającym podmiotem (substancją-wszystkim). To koncepcja daleka od materialnego systemu przyrody Holbacha!

Dla Hegla przyroda i sfera ludzkiego ducha stanowią obszar, w którym przejawia się idea wieczysta, czyli wieczysta istota.

Ludzka wiedza o Absolucie i wiedza Absolutu są tym samym. Czy więc Hegel unieważnił w swym systemie ateizm teoriopoznawczy? Szczęśliwie Hegel nie będzie drażnił gościnnego barona (dopiero się urodził!  250 lat temu – w rok naszej wizyty w oświeceniowym salonie i z pewnością ma teraz bardziej materialne zainteresowania), więc nie odciągnie go od socjologicznego punktu widzenia religii, które tak bujnie rozkwitło przy stole.

Dr Anita Barwicka