Wolność

Wolność wobec instynktów.

Wiosenny śpiew ptaków splata się z moimi myślami i towarzyszy mi przy grabieniu opadłych ubiegłoroczną jesienią liści i łodyg bylin. Chcę uwolnić młode pędy. Moja dobrowolna decyzja uprzątnięcia tych kwietników wydaje się krótką przerwą w bezmiarze konieczności wielkich cykli życia przyrody. Ptak musi śpiewać, kwiaty musiały obumrzeć, ale i nasiona muszą kiełkować. I w ten ustalony świat wchodzi ze swoją świadomością człowiek – fenomen wolności decyzji w niewoli fizyczności.

Każde nasze świadomie podjęte działanie, jak i każda refleksja towarzysząca podejmowanym decyzjom wydaje się potwierdzeniem istnienia ludzkiej wolności. W ogrodzie życia przyjmuję świadomość swojej wolności działania jako argument za istnieniem rzeczywistej wolności. Drobne gałązki i strzępki suchej trawy decyduję się zostawić dla innych: muszących zbudować i wyścielić gniazda. Lecące ptaki, wiatr, obłoki czynię symbolami wolności, gdy w ważnej rozmowie spieszę do sedna problemów. Jednak są to fałszywe symbole, będące znakiem naszej niechęci do czasochłonnego ustalania wszystkich determinacji dla ptaków lub zjawisk. Być może jedynym symbolem wolności we wszechświecie powinien być człowiek. Dzięki swojej świadomości, możliwości wyboru, dzięki swobodnej woli akceptacji lub niezgody na własne i cudze popełnione czyny, intencje, uczucia, opowieści.

Odwracam się słysząc chrobot pazurków wiewiórki i podejrzewam, że spogląda z ironią na mnie jako tak nieporadną istotę. Wciąż wybierając swoje działania ustępujemy sprawnością tym, którym instynkt zastąpił wolność.

A jeśli się mylimy? Może nasza świadomość wolności tak naprawdę wynika z nieświadomości zdeterminowania nieodkrytymi jeszcze przyczynami? Czy moja wola nie jest niedostrzegalnie dla mnie zniekształcana przez silne potrzeby psychologiczne, społeczne? Czy mój umysł rozpoznający rzeczywistość nie jest wciąż determinowany przyjętymi ramami pojęć, hipotez, a nawet zasad logiki?

dr Anita Barwicka

Profesor Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa z siedzibą w Poznaniu, wykładowca m.in. filozofii.