Sceptycyzm średniowieczny.

Pustelnik Bogumił z rodu Leszczyców przystanął przy ciemnych bukowych liściach chroniących od porywów wiatru delikatne kwiaty różaneczników. Kontynuujemy rozważania nad sceptycyzmem, bo chcę dowiedzieć się czy nie przeszkodzi on jako postawa, w byciu szczęśliwym. Cysters przypomina mi, że w czasach, które my nazywamy średniowiecznymi sceptycyzm pirroński starożytnych był odbierany jako stanowisko niedorzeczne.

-Dlaczego?

-Zastanów się: jak ich twierdzenie, że niczego nie można twierdzić pogodzisz z istnieniem prawdy objawionej?

Potakuję, faktycznie: nikt ze średniowiecznych myślicieli nie zadeklarował się jako radykalny sceptyk. Czasami ostrożnie tolerowano umiarkowany sceptycyzm akademicki.  Jan z Salisbury łączył go z przekonaniem, że źródłem prawdy jest wiara.

Arcybiskup Bogumił spostrzega małe zwierzątko pomiędzy liśćmi bluszczu, bezpieczne w jego cieniu.

– Doskonały Stwórca jest gwarantem zasadniczej poznawalności świata, dlatego w moich czasach nikt nie ufał postawie skrajnego sceptycyzmu.

– A jednak zobacz jak niewiele może poznać człowiek w porównaniu z Jego umysłem – naprowadzam pustelnika z Dąbrowy na ślad specyficznie chrześcijańskiego sceptycyzmu związanego z tezą o bożej wszechmocy, która dopuszczała możliwość wprowadzania w błąd ludzkiego umysłu. – Czy taka przepaść  między obiektywną prawdą a ludzkimi przekonaniami nie prowadzi nas do pesymizmu poznawczego?

– Nie samo poznanie wyznacza ścieżki ludzkiego życia i szczęścia – przypomina ten, który wybrał imię zakonne: Piotr.

Przyznaję mu rację. Nie tylko doskonała wiedza, ale i nie jedno – choćby najintensywniejsze doświadczenie przyjemności – czyni człowieka szczęśliwym w jego życiu. Szczęście wydaje się być związane z satysfakcją odczuwaną, gdy oceniamy nasze życie w jego całości, w pełni wszystkich doświadczeń i osiągnięć. Podobnie nie ilość przyjemności, które udało nam się zdobyć, ale ich jakość – angażowanie całkowite, głębokie, przenikliwe – mogą nas skłonić do satysfakcji z życia pojętego w jego pełni.